کامل ترین مقاله و راهنمای کامل
تغییر نام، نام خانوادگی و سن در ثبت احوال (استان اصفهان)
- فهرست مطالب
- مقدمه: چرا افراد نام یا سن خود را تغییر می‌دهند؟
- تغییر نام کوچک
- شرایط قانونی و اسامی ممنوعه
- مراحل ثبت احوال و دادگاه
- مدارک لازم
- تغییر نام خانوادگی
- دلایل مجاز و موارد نامناسب
- محدودیت‌ها و مراحل ثبت درخواست
- تغییر سن (تاریخ تولد در شناسنامه)
- تفاوت زیر و بالای ۵ سال
- صلاحیت دادگاه و کمیسیون تشخیص سن
- وضعیت خاص استان اصفهان
- مراجع محلی، آمار و رویه‌ها
- سؤالات پرتکرار و نکات کلیدی
مقدمه:
تغییر دادن نام کوچک، نام خانوادگی یا تاریخ تولد (سن) در اسناد سجلی (شناسنامه) یک فرآیند کاملاً قانونی و رسمی است که باید مطابق قوانین و آیین‌نامه‌های مربوطه انجام شود.
در این مقاله به طور جامع به نحوه تغییر نام، نام خانوادگی و سن در ثبت احوال (با تأکید بر استان اصفهان) می‌پردازیم. ابتدا فرآیند قانونی تغییر نام و سپس تغییر نام خانوادگی توضیح داده می‌شود و شرایط و مدارک لازم برای هر کدام و مرجع صالح (ثبت احوال یا دادگاه) بیان می‌گردد. در ادامه، موضوع تغییر سن (تصحیح سن مندرج در شناسنامه) و محدودیت‌های قانونی آن بررسی می‌شود. همچنین مثال‌هایی از اسامی عجیب یا غیرمجاز و دلیل ممنوعیت آنها طبق مقررات ثبت احوال آورده شده است تا مخاطب با مصادیق نامناسب آشنا شود.
فرآیند قانونی و شرایط:
مطابق قانون ثبت احوال ایران، انتخاب نام کوچک برای افراد در بدو تولد آزاد است مگر در مواردی که قانون صراحتاً منع کرده باشد. ماده ۲۰ قانون ثبت احوال معیارهایی را برای نامگذاری مقرر کرده است که بر اساس آن برخی نام‌ها ممنوع اعلام شده‌اند و دارندگان آنها اجازه دارند نام خود را تغییر دهند. این موارد ممنوعه عبارتند از: نام‌هایی که موجب هتک حیثیت مقدسات اسلامی می‌شوند
(مثلاً استفاده از نام بُت‌های دوران جاهلیت مانند «عبدالات» یا «عبدالعُزّی» ممنوع است،
عناوین و القاب مقامات کشوری و لشکری (نظیر «دکتر»، «شهردار» یا ترکیب‌هایی مانند «سروان محمد» ممنوع است،
نام‌های زننده و مستهجن که دارای معانی زشت یا توهین‌آمیز باشند یا برای دارنده، موجب شرمندگی و آزار شوند (مانند اسم‌هایی که بیانگر صفات نکوهیده و ضد ارزش‌های والای انسانی هستند نظیر «گرگ» یا «قوچی»،
نام‌هایی که با عرف و فرهنگ و مقدسات جامعه مغایرند (مثلاً «لات» یا «خونریز»)، نام‌هایی که موجب تحقیر اشخاص می‌شوند یا معنای لغوی آنها در جامعه قابل پذیرش نیست (برای نمونه «صد تومانی» یا «کنیز» از اسامی ممنوعه محسوب می‌شوند)
و نام‌های نامتناسب با جنسیت فرد (مثل نام «ماشاءالله» برای دختر یا «اکرم» برای پسر که ممنوع اعلام شده‌اند).
قانونگذار همچنین انتخاب پیشوندهای زائد در نام افراد را ممنوع کرده است؛ به عنوان مثال استفاده از واژه‌هایی چون «قلی»، «غلام»، «گرگ»، «ذوالف» یا «قوچ» به عنوان جزئی از نام که جنبه اضافی و غیرضروری دارند قابل حذف است.
افزون بر این، اشتباهات املایی یا تلفظی در نام که به دلیل عدم آشنایی مأمور ثبت احوال با لهجه محلی یا تلفظ اظهارکننده رخ داده باشد (مثل ثبت «زهراب» به جای «سهراب» یا «منیجه» به جای «منیژه») نیز قابل تصحیح است.
موارد دیگری که قانون تغییر نام را تجویز کرده شامل یکسان بودن نام فرزند با پدر یا مادر در یک خانواده، هم‌نام بودن فرزندان (برادران یا خواهران) در یک خانواده، تغییر نام افرادی که به دین اسلام مشرف شده‌اند (با تأیید مراجع ذی‌صلاح)، تغییر نام کسانی که نامشان از اسامی ایام هفته است و تبدیل نام‌های عربی به معادل فارسی آنها (مثلاً «رحمن» به «رحمان» یا «اسحق» به «اسحاق») می‌باشد.
همچنین در خصوص افرادی که تغییر جنسیت داده‌اند، پس از صدور حکم دادگاه صالح مبنی بر تغییر جنس، نام کوچک متناسب با جنس جدید برای آنها قابل تغییر خواهد بود. از سوی دیگر، قانون تأکید دارد که تغییر نام‌های مقدس و مذهبی (نام‌های ائمه معصومین، القاب و صفات ذات پروردگار) از طریق ثبت احوال امکان‌پذیر نیست. به عبارتی، اگر نام فرد یکی از اسامی متبرکه مذهبی (مانند نام‌های حضرت محمد (ص)، علی (ع)، فاطمه (س) و...) باشد، سازمان ثبت احوال از تغییر آن خودداری می‌کند و در این موارد معمولاً نیاز به طی مراحل قضایی در دادگاه خواهد بود (در بخش‌های بعد توضیح داده می‌شود).
علاوه بر موارد نامناسب یا ممنوعه، ممکن است شخصی نامی کاملاً متعارف داشته باشد اما به هر دلیل از نام کوچک خود رضایت نداشته و همه وی را با نام دیگری بشناسند.
در چنین وضعیتی هم قانون به فرد اجازه تغییر نام داده است، مشروط بر اینکه تشریفات قانونی را طی کند. بنابراین صرف عدم علاقه به نام فعلی یا مشهور بودن فرد به اسم دیگری نیز می‌تواند دلیل درخواست تغییر نام باشد، هرچند که در این حالت (که نام جزو اسامی ممنوعه نیست) سختگیری بیشتری اعمال می‌شود و مسیر اداری به آسانی موارد ممنوعه نخواهد بود.
قانونگذار به منظور حفظ اعتبار اسناد سجلی (شناسنامه، گذرنامه و ...) تغییر نام‌های عادی را دشوار کرده است و معمولاً ثبت احوال صرفاً در چارچوب موارد ممنوعه یا استثنائات قانونی اقدام به تغییر نام می‌کند.
اگر نام کنونی فرد جزو اسامی ممنوعه یا موارد مجاز قانونی برای تغییر باشد، اداره ثبت احوال با درخواست کتبی تغییر نام موافقت کرده و پس از طی مراحل بررسی در کمیته‌های داخلی، شناسنامه جدید با نام اصلاح‌شده صادر می‌کند. اما اگر نام مزبور صرفاً به دلخواه شخص و بدون وجود موارد ممنوعه درخواست شود، احتمال دارد هیأت حل اختلاف سازمان ثبت احوال یا کمیته نام، در مرحله اداری با درخواست وی مخالفت کند که در این صورت فرد ناچار خواهد بود برای تغییر نام خود از طریق دادگاه صالح اقدام نماید.
مرجع صالح و نقش دادگاه:
رسیدگی به درخواست تغییر نام عمدتاً در صلاحیت اداره ثبت احوال محل است و بسیاری از موارد تغییر نام (خصوصاً نام‌های نامناسب ذکرشده) مستقیماً توسط کمیته نام اداره ثبت احوال استان بررسی و تصویب می‌شود. طبق اظهارات مسئولان سازمان ثبت احوال، متقاضیان می‌توانند با مراجعه به دفاتر خدمات ثبت احوال فرم مخصوص را تکمیل و تسلیم نمایند تا موضوع در کمیته نام استان طرح شود و در صورت تصویب، نام جدید برای شخص تعیین گردد. این فرآیند اداری معمولاً حدود ۱۵ روز به طول می‌انجامد تا نتیجه (موافقت یا عدم موافقت) اعلام شود. بنابراین برای بسیاری از تغییر نام‌ها نیازی به طرح دعوی قضایی نیست. با این حال، همان‌گونه که گفته شد اگر نام فعلی فرد از نوع اسامی مذهبی (نام ائمه و معصومین و مانند آن) یا سایر مواردی باشد که ثبت احوال طبق مقررات خود آن را تغییر نمی‌دهد، یا اگر اساساً نام کنونی ممنوعه نبوده ولی فرد صرفاً تمایل شخصی به تغییر آن دارد و اداره ثبت احوال با دلایل وی موافقت نکرده است، آنگاه مداخله دادگاه ضروری می‌شود.
در این وضعیت، فرد باید با طرح دادخواست حقوقی در دادگاه عمومی نسبت به تغییر نام خود اقدام کند. طبق قانون آیین دادرسی مدنی، دعوای تغییر نام یک دعوای مربوط به اسناد سجلی است که در دادگاه محل اقامت خواهان (متقاضی) قابل طرح می‌باشد. به بیان دیگر، اگر شهروند ساکن اصفهان قصد دارد از طریق دادگاه نام خود را عوض کند، می‌تواند دادخواست را به دادگاه عمومی حقوقی محل سکونت خود (اصفهان) تقدیم نماید؛ نیازی نیست که الزاماً به دادگاه محل صدور شناسنامه خود مراجعه کند.
در دادخواست تغییر نام، سازمان ثبت احوال (اداره صادرکننده شناسنامه) به عنوان خوانده طرف دعوی قرار می گیرد..
شاکی باید دلایل موجهی برای قاضی ارائه کند، مثلاً اگر به دو اسم شناخته می‌شود یک استشهادیه محلی با شهادت چهار شاهد تهیه نماید دال بر اینکه مردم او را به نام دیگری می‌شناسند و از نام فعلی استفاده نمی‌کند.
همچنین باید مشکلات و مضرات داشتن دو اسم یا نام نامطلوب را تشریح کند تا دادگاه را مجاب نماید. اگر شخص صرفاً از نام خود خوشش نمی‌آید (و دو اسمه نیست)، باید در دادخواست یا لایحه خطاب به دادگاه دلایل عدم علاقه به نام فعلی را توضیح داده و توجیه کند که چرا نام دیگری را برگزیده است. دادگاه پس از تشکیل جلسه رسیدگی و بررسی مدارک و استماع دفاعیات نماینده اداره ثبت احوال، رأی مقتضی را صادر می‌کند.
در صورتی که رأی دادگاه به نفع خواهان (متقاضی تغییر نام) باشد، اداره ثبت احوال ملزم به صدور شناسنامه جدید با نام مصوب دادگاه خواهد بود. اگر دادگاه بدوی با درخواست موافقت نکرد، فرد می‌تواند ظرف مهلت ۲۰ روز از تاریخ ابلاغ رأی بدوی، تجدیدنظرخواهی نماید و پرونده در دادگاه تجدیدنظر استان بررسی خواهد شد. شایان ذکر است هرچند تغییر نام‌های مذهبی در مرحله اداری با سختگیری بیشتری مواجه است، اما در رویه قضایی تاکنون آراء متعددی از سوی محاکم صادر شده که اجازه تغییر این‌گونه اسامی را داده و منجر به صدور شناسنامه جدید شده است. پس از قطعی شدن حکم دادگاه و تعویض شناسنامه توسط ثبت احوال، در صفحه توضیحات شناسنامه جدید قید می‌شود که نام صاحب سند تغییر یافته است تا سابقه امر در سند سجلی منعکس باشد.
مدارک لازم برای تغییر نام:
برای اقدام اداری از طریق اداره ثبت احوال، نیاز به ارائه مدارک هویتی و تکمیل فرم‌های مربوطه است. طبق بخشنامه‌های سازمان ثبت احوال، نیازی به دخالت وکیل در تنظیم درخواست تغییر نام وجود ندارد و خود فرد می‌تواند مستقیماً اقدام کند. مهم‌ترین مدارک مورد نیاز عبارتند از: اصل شناسنامه فعلی و دو نسخه فتوکپی تمام صفحات آن، اصل کارت ملی و تصویر آن، تکمیل فرم درخواست تغییر نام که در ادارات ثبت احوال یا سامانه الکترونیک مربوط در دسترس است، رسید پرداخت هزینه قانونی تغییر نام (واریز فیش به حساب خزانه طبق تعرفه جاری) و در صورت لزوم استشهادیه محلی یا گواهی‌های تکمیلی که دلیل موجه برای تغییر نام را تأیید کنند. برای متقاضیان زیر ۱۸ سال، ارائه شناسنامه پدر یا جد پدری یا قیم قانونی به همراه کپی آن ضروری است و درخواست باید توسط ولی (پدر یا پدربزرگ پدری) یا قیم قانونی تنظیم و امضا شود. همچنین اشخاص زیر ۱۸ سال در صورتی که حکم رشد از دادگاه داشته باشند (رشید محسوب شوند) می‌توانند شخصاً درخواست دهند. در خصوص افراد بالای ۱۸ سال، نیازی به رضایت پدر یا مادر یا همسر برای تغییر نام نیست و شخص بالغ استقلال کامل برای درخواست دارد. شایان ذکر است در روند رسیدگی اداری ممکن است گواهی عدم سوءپیشینه کیفری مؤثر از متقاضی مطالبه شود تا احیاناً افراد با محکومیت‌های کیفری سنگین برای تغییر هویت خود سوءاستفاده نکنند. پس از تهیه مدارک و تکمیل فرم‌ها، درخواست به اداره ثبت احوال ارائه می‌شود و فرآیند بررسی آغاز می‌گردد. اگر تغییر نام از طریق دادگاه انجام شود، مدارک مشابهی (شناسنامه، کارت ملی، استشهادیه و غیره) باید پیوست دادخواست قضایی شده و از طریق دفاتر خدمات الکترونیک قضایی به دادگاه صالح ارسال گردد.
تغییر نام خانوادگی (نام فامیل) و مراحل آن
مبنای قانونی و شرایط: نام خانوادگی (فامیلی) هر شخص نیز جزئی از هویت وی در اسناد سجلی است. مطابق مواد ۴۰ تا ۴۲ قانون ثبت احوال و آیین‌نامه‌های مربوطه، تغییر نام خانوادگی تحت شرایط خاص و فقط برای یک بار در طول عمر ممکن است . به این معنا که هر فرد پس از رسیدن به سن قانونی ۱۸ سال تمام، در صورت احراز شرایط مقرر، می‌تواند یک بار نام‌خانوادگی خود را تغییر دهد و بار دوم به هیچ وجه امکان‌پذیر نیست .
برای افراد کمتر از ۱۸ سال، ولیّ قهری (پدر یا جد پدری) می‌تواند با درخواست کتبی، نام خانوادگی فرزند صغیر را تغییر دهد مشروط بر اینکه خود ولی نام خانوادگی‌اش را تغییر داده باشد یا تقاضای یکسان‌سازی نام خانوادگی فرزند با نام خانوادگی پدر را داشته باشد . افراد بالای ۱۸ سال نیز می‌توانند با کسب اجازه‌نامه کتبی از پدر، نام خانوادگی جدید او را اختیار کنند (برای مواردی که پدر نام‌خانوادگی خود را عوض کرده و فرزند بخواهد با وی یکسان شود).
همچنین یک زن می‌تواند در دوران زوجیت با موافقت و اجازه کتبی همسرش، نام خانوادگی شوهر را برای خود برگزیند و استفاده کند؛ در صورت انصراف زن یا مثلاً پس از طلاق، با درخواست وی، نام خانوادگی‌اش به نام قبلی خود بازگردانده می‌شود.
قانون، حق تقدم در نام خانوادگی را به رسمیت می‌شناسد. بر این اساس، اولین فردی که در محدوده اداره ثبت احوال معینی یک نام خانوادگی را برای خود ثبت کرده باشد، دارنده حق تقدم آن نام خانوادگی محسوب می‌شود. این حق تقدم معمولاً به نسل وی نیز منتقل می‌شود. بنابراین یکی از شرایط تغییر نام خانوادگی این است که نام جدید انتخابی بلامعارض باشد؛ یعنی یا تاکنون در آن حوزه ثبت احوال به ثبت نرسیده باشد، یا اگر قبلاً توسط کسی اتخاذ شده، اجازه کتبی و رضایت دارنده حق تقدم (یا ورثه او) اخذ شده باشد. در نتیجه نام خانوادگی پیشنهادی نباید با حقوق اشخاص دیگر تعارض داشته باشد. متقاضی می‌تواند حداکثر ۱۰ نام خانوادگی دلخواه را به ترتیب اولویت پیشنهاد دهد تا اداره ثبت احوال نخستین گزینه بلامعارض را ثبت و تصویب نماید. چنانچه اولین گزینه مورد درخواست، معارض (دارای حق تقدم) داشت، به سراغ گزینه‌های بعدی در فهرست پیشنهادی خواهد رفت. در صورتی که نام خانوادگی فعلی فرد نامناسب باشد و نام خانوادگی جدید انتخابی نیز مناسب تشخیص داده شود، سازمان ثبت احوال اصولاً با تغییر نام خانوادگی موافقت خواهد کرد. نامناسب بودن نام خانوادگی فعلی و مناسب بودن نام جدید دو شرط اساسی ذکر شده در بخشنامه‌های ثبت احوال هستند .
اما منظور از نام خانوادگی نامناسب چیست؟
مطابق دستورالعمل‌ها، موارد زیر از مصادیق نام‌خانوادگی قابل تغییر به شمار می‌آیند:
- نام‌های خانوادگی که الفاظ ناشایست یا معنی توهین‌آمیز یا ناپسند دارند؛ مانند: «بیچاره»، «گدا» و امثال آنها . چنین واژه‌هایی چون حیثیت اجتماعی فرد را خدشه‌دار می‌کنند، قابلیت تغییر دارند.
- نام‌های خانوادگی مرکب بیش از دو کلمه؛ نظیر «خنجری برار عزیزی» یا «فلاح ناگزیر لنگرودی» که طولانی و خارج از عرف هستند .
- نام‌های خانوادگی مشتمل بر واژه‌های بیگانه (خارجی) یا ترکیب‌شده با کلمات خارجی؛ مانند: «علی‌اُف»، «یوهانسون»، «چارلتون»، «جلیلسون» و موارد مشابه .
- نام‌های خانوادگی که مغایر ارزش‌های فرهنگ اسلامی یا حاوی کلمات مذموم باشند؛ مثل: «بی‌دین»، «شیطان‌پرست» و نظایر آن.
- نام‌های خانوادگی مشتمل بر عناوین و القاب و مناصب؛ مانند: «سرهنگ»، «خان»، «مهندس» و امثالهم n (استفاده از عناوین شغلی و مقام‌ها به عنوان نام فامیل مجاز نیست).
- نام‌های خانوادگی مشتق از اسامی مکان‌ها (مناطق جغرافیایی یا طوایف) که نامناسب تلقی شوند . البته بسیاری از نام‌های منسوب به محل مشکلی ندارند، مگر آنکه ترکیب نامأنوسی ایجاد کنند.
- هرگاه یکی از اعضای خانواده مرتکب جرم و محکومیت کیفری مؤثر شود و داشتن آن نام خانوادگی برای سایر بستگان موجب ننگ و سرافکندگی گردد، سایر افراد خانواده می‌توانند تقاضای تغییر نام خانوادگی خود را بدهند تا از بدنامی مصون بمانند .
- در صورتی که تغییر نام خانوادگی به منظور وحدت با نام خانوادگی سایر اعضای نزدیک خانواده باشد: به عنوان مثال فرد بخواهد نام خانوادگی خود را با پدر، جد پدری، برادر، خواهر، فرزند یا عموی خود یکسان کند. این حالت در عمل بسیار رایج است؛ مثلاً برادران و خواهرانی که بنا به دلایلی نام فامیل متفاوت دارند (شاید در زمان‌های قدیم هر کدام نام متفاوتی گرفته‌اند) می‌توانند برای یکی‌شدن نام خانوادگی اقدام کنند، یا فرزندی که نام خانوادگی‌اش با پدر متفاوت است (مثلاً به دلیل تغییر نام خانوادگی پدر یا سایر عوامل) می‌تواند نام خود را به نام خانوادگی پدر یا جدش تغییر دهد.
- همچنین اگر مادر فردی بعد از فوت پدر وی، مجدداً ازدواج قانونی نماید، فرزند می‌تواند نام خانوادگی خود را به نام ناپدری تغییر دهد (به شرط رعایت سایر مقررات مربوط).
علاوه بر موارد فوق، آیین‌نامه نام خانوادگی اجازه حذف پیشوندها یا پسوندهای زائد در نام خانوادگی را نیز داده است.
برای مثال اگر نام خانوادگی کسی از ترکیب یک واژه + نام یک محل تشکیل شده باشد (مثل «افتخاری‌تهرانی» یا «تبریزی‌رادمنش»)، یا ترکیب یک واژه + نام یک ایل یا طایفه باشد («حسینی‌بختیاری»، «زارعی‌احمدی» و ...)، یا ترکیب یک واژه + نام یک شغل و حرفه باشد («بنکدارقاسمی»، «مجیدی‌سقط‌چی» و مانند آن)، یا آنکه پیشوند/پسوندی کاملاً نامتعارف مانند عدد یا کلمه زائد در فامیل وجود داشته باشد («م قاسمی»، «شکوهی‌هفت»، «مرحومه‌حسینی» و امثالهم) – در همۀ این موارد صاحب سند می‌تواند تقاضای حذف آن بخش اضافی را از نام خانوادگی خود بنماید.
مرجع رسیدگی (ثبت احوال یا دادگاه):
تغییر نام خانوادگی بر خلاف تغییر نام کوچک عمدتاً نیازی به طرح دعوی در دادگاه ندارد و در حیطه صلاحیت اداری سازمان ثبت احوال انجام می‌گیرد. متقاضی تغییر فامیل مستقیماً به اداره ثبت احوال محل خود مراجعه و فرم‌ها و مدارک را ارائه می‌کند. پرونده وی طبق دستورالعمل باید برای بررسی و تأیید نهایی به اداره کل ثبت احوال استان و بعضاً به کمیسیون عالی در سازمان ثبت احوال کشور ارسال شود . تصمیم‌گیری نهایی ممکن است متمرکز (در تهران) انجام شود و معمولاً حدود شش ماه طول می‌کشد تا نتیجه موافقت یا عدم موافقت با تغییر نام خانوادگی اعلام گردد . در این مدت، سوابق نام خانوادگی پیشنهادی از لحاظ بلامعارض بودن بررسی و استعلام می‌شود و در صورت تأیید مراجع ذی‌صلاح ثبت احوال، نام خانوادگی جدید به ثبت خواهد رسید . اگر درخواست تغییر نام خانوادگی فرد رد شود (به دلیل عدم احراز شرایط یا وجود تعارض حقوقی و ...)، در این صورت فرد می‌تواند با رفع نقص یا تغییر نام پیشنهادی دوباره از طریق اداره ثبت احوال اقدام کند. مراجعه به دادگاه برای تغییر نام خانوادگی اصولاً پیش‌بینی نشده است؛ زیرا قانون موارد مجاز و غیرمجاز را صریحاً تعیین کرده و اگر شخصی شرایط را داشته باشد، سازمان ثبت احوال موظف به پذیرش آن است. فقط در وضعیتی که اختلاف حقوقی پیش آید – مثلاً درباره حق تقدم یک نام فامیل میان دو خانواده اختلاف ایجاد شود – ممکن است کار به مراجع قضایی کشیده شود، اما این موارد نادر است. در اکثر قریب‌به‌اتفاق درخواست‌های تغییر نام خانوادگی، تصمیم نهایی توسط خود سازمان ثبت احوال گرفته می‌شود و دادگاه دخالتی ندارد.
مدارک مورد نیاز برای تغییر نام خانوادگی:
مدارک هویتی مشابهی مانند مورد تغییر نام کوچک لازم است. مهم‌ترین‌ها عبارتند از: اصل شناسنامه متقاضی و کپی تمام صفحات آن، اصل کارت ملی و کپی آن، تکمیل فرم درخواست تغییر نام خانوادگی (فرم مخصوص تغییر نام خانوادگی)، پرداخت هزینه قانونی مقرر و ارائۀ رسید آن. اگر تغییر نام خانوادگی به دنبال تغییر فامیل پدر باشد، ارائه شناسنامه پدر و مدارک تغییر نام خانوادگی وی نیز لازم است. در صورت تقاضای استفاده از نام خانوادگی همسر (توسط زوجه)، رضایت‌نامه و اجازه‌نامه رسمی شوهر باید ضمیمه شود . همچنین در مواردی که نیاز به اجازه صاحب حق تقدم نام خانوادگی فعلی است، باید اجازه‌نامه محضری دارنده حق تقدم یا ورثه او اخذ و ارائه گردد . اگر متقاضی در خارج از کشور باشد، مدارکی نظیر عکس پرسنلی جدید (تمام رخ با حجاب اسلامی برای بانوان)، تصویر کارت اقامت یا گذرنامه کشور محل اقامت و تکمیل فرم درخواست از طریق سفارت نیز نیاز خواهد بود اما برای ساکنین داخل کشور، معمولاً عکس پرسنلی جدید در زمان تعویض شناسنامه (پس از موافقت نهایی) اخذ می‌گردد. پس از تکمیل مدارک و ثبت درخواست، فرد باید منتظر بررسی و رأی نهایی بماند. در صورت موافقت، شناسنامه جدید با نام خانوادگی تازه صادر شده و به متقاضی تحویل می‌شود. یادآوری می‌شود که هر شخص فقط یک بار فرصت تغییر نام خانوادگی دارد؛ بنابراین بهتر است در انتخاب نام جدید دقت کامل به عمل آید.
تغییر سن (تصحیح تاریخ تولد در شناسنامه)
قوانین و محدودیت‌ها: تغییر دادن سن فرد در اسناد رسمی به مراتب دشوارتر و محدودتر از تغییر نام است. اصولاً سازمان ثبت احوال تغییر سن شناسنامه‌ای را مجاز نمی‌داند و تاریخ تولد ثبت‌شده در شناسنامه را امری قطعی و مبنای تمامی خدمات دولتی می‌شمارد. مدیرکل ثبت احوال در این باره تصریح کرده است که سن مندرج در شناسنامه بر اساس واقعه ولادت ثبت‌شده در بیمارستان یا گواهی معتبر تنظیم شده و قابلیت تغییر دلخواه ندارد؛ تنها در صورتی که اشتباهی در ثبت تاریخ تولد رخ داده باشد با ارائه مدارک مستند، اصلاح آن امکان‌پذیر است. قانونگذار به منظور حفظ اعتبار اسناد هویتی، مقررات سختگیرانه‌ای برای اصلاح تاریخ تولد افراد پیش‌بینی کرده که اغلب تحت عنوان کمیسیون تشخیص سن و یا از طریق حکم دادگاه اعمال می‌شود. بنابراین برخلاف تغییر نام که تا حدودی به اختیار فرد وابسته است، تغییر سن صرفاً در صورت وجود دلایل و مستندات کافی مبنی بر اشتباه بودن سن ثبت‌شده قابل انجام است و آن هم فقط یک بار قابل اعمال می‌باشد.
طبق مقررات جاری (از جمله رأی وحدت رویه شماره ۵۹۹ مورخ ۱۳۷۴ هیأت عمومی دیوان عالی کشور و قانون حفظ اعتبار اسناد سجلی)، دو حالت برای رسیدگی به درخواست تغییر سن در نظر گرفته شده است:
- الف) اختلاف سن کمتر از ۵ سال: اگر شخص ادعا کند سن واقعی‌اش حداکثر تا پنج سال با سن مندرج در شناسنامه تفاوت دارد (کمتر یا بیشتر است)، مرجع صالح رسیدگی، دادگستری (دادگاه عمومی حقوقی) محل سکونت متقاضی خواهد بود. در این حالت فرد باید دادخواستی به طرفیت اداره ثبت احوال (محل صدور شناسنامه خود) تنظیم و در دفاتر خدمات الکترونیک قضایی ثبت نماید. عنوان دعوی معمولاً «تصحیح تاریخ تولد شناسنامه» است (نه «کاهش سن» صرف)، چرا که مدعی باید اثبات کند تاریخ تولد ثبت‌شده اشتباه بوده است. دادگاه صالح می‌تواند دادگاه محل اقامت فعلی خواهان یا دادگاه محل صدور شناسنامه وی باشد. خواهان باید ادله محکمه‌پسند و قاطع برای اثبات ادعای خود ارائه کند؛ از جمله: شهادت شهود معتمد (گواهی مطلعین محلی که اختلاف سن را تأیید کنند)، استشهادیه محلی، سوابق پزشکی و گواهی ولادت بیمارستانی، نظریه پزشکی قانونی یا کارشناسی (مثلاً آزمایش‌های سن‌سنجی استخوان) و هر مدرک دیگری که نشان دهد تاریخ تولد واقعی با شناسنامه مطابقت ندارد . صرف ادعای شفاهی یا تمایل شخص به کم کردن سن کفایت نمی‌کند و در غیاب مستندات قوی، امکان تغییر سن وجود ندارد دادگاه پس از رسیدگی، اگر دلایل را متقن تشخیص دهد حکم به اصلاح سن صادر می‌کند. رأی دادگاه بدوی در این خصوص قابل تجدیدنظرخواهی در دادگاه تجدیدنظر استان است و پس از قطعیت، مراتب جهت اجرا به اداره ثبت احوال مربوطه ابلاغ می‌شود
- ب) اختلاف سن بیش از ۵ سال: اگر ادعای متقاضی این باشد که اختلاف سن واقعی او با سن شناسنامه‌ای بیش از پنج سال است (مثلاً فردی که ۱۰ سال بزرگ‌تر یا کوچک‌تر از سن واقعی خود در شناسنامه ثبت شده)، این موضوع دیگر در صلاحیت دادگاه نیست بلکه باید در کمیسیون تشخیص سن سازمان ثبت احوال مطرح گردد . مطابق قانون، در هر استان کمیسیونی به ریاست استاندار یا معاون وی و با حضور مدیرکل ثبت احوال، پزشک متخصص و کارشناسان ذیربط تشکیل می‌شود که وظیفه بررسی درخواست‌های تغییر سن بیش از پنج سال را بر عهده دارد. فرد متقاضی باید به دبیرخانه کمیسیون تشخیص سن در اداره ثبت احوال محل صدور شناسنامه خود مراجعه و فرم درخواست مخصوص را تکمیل و مدارک و مستندات خود را تسلیم نماید . دبیرخانه زمان تشکیل جلسه کمیسیون را به وی ابلاغ خواهد کرد تا در روز مقرر حضور یابد . کمیسیون پس از بررسی مدارک و احتمالاً انجام معاینات و کارشناسی‌های پزشکی (برای تخمین علمی سن واقعی)، تصمیم خود را اتخاذ می‌کند. تصمیم کمیسیون تشخیص سن قطعی و غیرقابل اعتراض است و اگر با درخواست موافقت نشود، هیچ مرجع دیگری نمی‌تواند سن فرد را تغییر دهد. همچنین در صورت رد درخواست توسط کمیسیون، تقاضای مجدد پذیرفته نخواهد شد . به بیان دیگر، شخص فقط یک بار می‌تواند پرونده تغییر سن خود را به کمیسیون ارائه دهد؛ بنابراین باید تمامی مدارک و دلایل را همان بار اول تکمیل و ارائه کند. اگر کمیسیون با تغییر تاریخ تولد موافقت کند، برای اجرای تصمیم نیاز به درخواست کتبی متقاضی به اداره ثبت احوال خواهد بود تا شناسنامه جدید با اصلاحات لازم صادر گردد . شایان ذکر است که کاهش یا افزایش سن بیش از ۵ سال به‌ندرت مورد موافقت قرار می‌گیرد و صرفاً در موارد استثنائی (اشتباه فاحش در ثبت ولادت یا شرایط خاص) این امر محقق می‌شود. در غیر این صورت، سیاست کلی ثبت احوال جلوگیری از تغییراتی است که نظم اسناد هویتی را مختل کند.
با توجه به مراتب فوق، روشن است که تغییر سن شناسنامه‌ای به سادگی امکان‌پذیر نیست و قانونگذار راه سوءاستفاده را بسته است. بسیاری از افراد ممکن است به دلایلی نظیر شرکت در آزمون‌های استخدامی، ادامه تحصیل، ازدواج یا مزایای بازنشستگی تمایل به کمتر نشان دادن سن خود داشته باشند ، لکن چنین امری تنها از طریق دو سازوکار قانونی فوق ممکن است و آن هم تنها یک بار در طول زندگی. هر گونه تلاش برای تغییر غیرقانونی سن، نظیر ارائه مدارک جعلی یا استفاده از شناسنامه فرد دیگر، جرم تلقی شده و قابل تعقیب کیفری است. بنابراین توصیه می‌شود صرفاً از مجاری رسمی (دادگستری یا کمیسیون مربوطه) و با مدارک واقعی اقدام گردد.
وضعیت ویژه استان اصفهان و مرجع صلاحیت‌دار محلی
در استان اصفهان، متقاضیان تغییرات سجلی می‌توانند به ادارات ثبت احوال شهرستان‌ها یا اداره کل ثبت احوال استان در شهر اصفهان مراجعه کنند. رویه کلی رسیدگی تفاوتی با سایر نقاط کشور ندارد؛ مثلاً درخواست‌های تغییر نام کوچک شهروندان اصفهانی در کمیته نام استان اصفهان مطرح و تصمیم‌گیری می‌شود . طبق آمار رسمی، در شش ماه نخست سال ۱۴۰۳ تعداد ۲۸۲۵ نفر در استان اصفهان نام کوچک خود را تغییر داده‌اند که نسبت به مدت مشابه سال قبل افزایش داشته است. از این تعداد، ۱۱۱۵ مورد مربوط به شهر اصفهان و ۱۷۱۰ مورد مربوط به سایر شهرستان‌های استان بوده است. این ارقام نشان می‌دهد رویه تغییر نام در استان به خوبی جاافتاده و افراد در صورت نیاز از این امکان قانونی استفاده می‌کنند. جالب توجه اینکه بر اساس اعلام مدیرکل ثبت احوال اصفهان، محبوب‌ترین نام‌های جدیدی که بانوان اصفهانی در سال‌های اخیر برگزیده‌اند عبارت بوده از «زهرا», «نازنین‌زهرا», «مریم», «سارا» و «بهار»؛ و برای آقایان بیشترین انتخاب به ترتیب نام‌های «علی», «محمد», «امیرعلی» و «امیرعباس» بوده است . این آمار نشان می‌دهد بسیاری از افراد با تغییر نام، نام‌های مذهبی یا سنتی محبوب را جایگزین اسامی قبلی خود کرده‌اند.
برای تغییر نام خانوادگی نیز ادارات ثبت احوال مستقر در استان اصفهان (اعم از اداره ثبت احوال مرکز استان و ادارات شهرستان‌ها) آماده دریافت درخواست هستند. مدارک متقاضی در استان اخذ و برای تأیید نهایی به سازمان ثبت احوال ارسال می‌شود. در صورت موافقت، شناسنامه‌های جدید با نام خانوادگی اصلاح‌شده از طریق همان اداره محلی صادر و تحویل می‌گردد. در استان اصفهان، مانند دیگر نقاط، اگر فردی بخواهد نام خانوادگی خود را مثلاً به یک نام تاریخی یا فرهنگی خاص تغییر دهد، باید توجه داشته باشد که اگر آن نام قبلاً توسط خانواده‌ای در محدوده استان ثبت شده باشد، نیاز به رضایت آنها خواهد بود. به عنوان نمونه، اگر فردی در اصفهان بخواهد نام خانوادگی خود را به «صفوی» تغییر دهد ولی شخص یا خانواده‌ای در این استان قبلاً این نام را اختیار کرده و صاحب حق تقدم باشند، تنها در صورت کسب اجازه از آنان قادر به این تغییر خواهد بود . در غیر این صورت باید نام‌های دیگری پیشنهاد کند یا یک پسوند به نام «صفوی» بیفزاید تا بلامعارض شود (مثلاً «صفویان» یا «صفوی‌نژاد» و امثال آن). به طور کلی همکاری ثبت احوال استان با متقاضی به نحوی است که بهترین نام ممکن که قانوناً قابل انتخاب باشد برای وی گزینش گردد.
در خصوص تغییر سن، اداره کل ثبت احوال استان اصفهان وظیفه دبیرخانه‌ای کمیسیون تشخیص سن را عهده‌دار است. افرادی که متولد استان اصفهان هستند و ادعای اختلاف سن بیش از ۵ سال دارند، باید مدارک خود را به دبیرخانه این کمیسیون واقع در اداره کل ثبت احوال استان تحویل دهند تا در جلسه کمیسیون استان (به ریاست استاندار یا نماینده او) بررسی گردد. تصمیم کمیسیون استان به شخص ابلاغ می‌شود و در صورت موافقت، ثبت احوال استان اقدامات لازم جهت صدور شناسنامه اصلاح‌شده را انجام خواهد داد . برای اختلاف سن‌های کمتر از پنج سال نیز همان‌طور که گفته شد، دادخواست باید در دادگاه‌های عمومی حقوقی اقامه شود. برای ساکنین استان اصفهان، دادگاه صالح می‌تواند دادگاه عمومی حقوقی مرکز استان (اصفهان) یا دادگاه محل صدور شناسنامه (مثلاً محل تولد در یکی از شهرستان‌های استان) باشد؛ هر چند رویه قضایی جدید اجازه داده که دادخواست در محل اقامت فعلی هم ثبت گردد . شعب دادگاه‌های حقوقی اصفهان تاکنون پرونده‌های متعددی در زمینه تغییر سن رسیدگی کرده‌اند که اغلب با لحاظ سختگیری قانونی، تنها موارد دارای ادله بسیار محکم منجر به صدور حکم اصلاح سن شده است.
📞 تماس با وکیل متخصص ثبت احوال در اصفهان
در صورتی که قصد تغییر نام، نام خانوادگی یا سن شناسنامه‌ای خود را دارید و نیاز به راهنمایی دقیق، تنظیم دادخواست و پیگیری امور اداری یا قضایی دارید، پیشنهاد می‌کنیم با وکیل متخصص ثبت احوال در اصفهان، آقای سپهر صادقی‌نژاد تماس بگیرید.
📱 شماره تماس: 09137166240
دیدگاه خود را بنویسید